Paulo Werneck
Na sequência do Tratado de Tagilde, foram assinados em Londres, no ano seguinte, dois tratados, os quais foram recolhidos por Rymer em sua coletânea. Posteriormente foi compilado um sumário, em Inglês, para essa obra, em que os dois tratados constam como:
June 16, 1373.As letrinhas referem-se às diversas edições da coletânea de Rymer.
Treaty of perpetual alliance between the England and Portugal. London. R. iii. p. ii. 983. O. vii. 15. H. iii. p. iii. 8.
Portuguese counterpart of the above-mentioned treaty. London. R. iii. p. ii. 984. O. vii. 19. H. iii. p. iii. 10
Voltando aos tratados, o primeiro, que está transcrito abaixo, foi considerado pelos ingleses um tratado perpétuo de aliança entre a Inglaterra e Portugal; o segundo como a contrapartida ao primeiro. Vejamos então o primeiro deles, em Latim:
Ann. D. 1373. An. 47. E. 3. Franc. 47. E. 3 m. 17.Observe-se que no dia 19 de março do mesmo ano, menos de três meses antes, foi firmado o Tratado de Santarém, pelo mesmo Dom Fernando, rei de Portugal, e por Dom Henrique, Rei de Castela, pondo fim ao segundo período de guerras entre os dois reinos. As estipulações desse tratado, inclusive contra a Inglaterra, podem ser vistas no primeiro volume do Quadro Elementar do Visconde de Santarém. Era um rei danado de falso e inconstante...
De Alligantiis cum Rege & Regina Portugallia.
Univerſis, præſentis Paginæ ſeriem inſpecturis, Willielmus Dominus de Latymer Miles & Baro Camerariuſque regius, & Thomas Juvenis Curiæ Cantuarienſis Officialis, Illuſtriſſimi Principis & Metuendiſſimi Domini noſtri, Domini Edwardi, Dei gratiâ, Regis Angliæ & Franciæ Procuratores, & Negotiorum Geſtores, ad infraſcriptum negotium ſpecialiter deputati, in omne ævum, temporibus quibuſcumque, Salutem in Domino, & Firmam, ſi placet, Credentiam Præſentibus adhibere.
Dudùm ſiquidem,
Ex parte, Illuſtris & Magnifici Principis, Domini Fernandi, Dei gratiâ, Regis Portugalia & Algarbii, &, Illuſtriſſimæ Feminæ, Dominæ Alianoræ, Regina & Conjugis ejuſdem, Ambaſſatores, Procuratores, & Nuncii ſpeciales,
Nobilis Vir, Johannes Fernandi de Andeiro Miles, &, venerabilis & diſcretus Vir, Dominus Velaſcus Dominici Cantor Eccleſiæ Bracarenſis,
Ad ſupradicti Domini noſtri Regis Præſentiam perſonaliter accedentes,
Alligantias, Adunationes, Confœderationes, & puræ Dilectionis Fœdera,
Inter dictos Regem Portugaliæ & Reginam, &, Illuſtrem & Magnificum Principem, Dominum Johannem, Dei gratiâ, Regem Caſtella & Legionis, Ducem Lancaſtria, dicti Domini noſtri Regis Angliæ Filium prædilectum, adinvicem Initas, Contractas, & Ordinatas,
Et præconceptum, non ſolùm exindè, ſet ex vinculo Propinquæ Conſanguinitatis & Amicitiis Antiquatis, inter Ipſos, & Recolendæ memoriæ, eorumdem Progenitores, ſinceræ Dilectionis Affectum,
Quem tàm erga Perſonam dicti Domini noſtri Regis, quàm ejus Filios, Jura, & Subditos eorumdem, dicti Dominus Rex Portugaliæ & Regina piis gerebant, & gerunt omni tempore, viſceribus,
Eorumdem zelantes ferventius Comodum & Honorem & Inimicorum ſuorum Malitiæ, & fraudulentis Machinationibus, ſeu Molitionibus, contra prædictos Dominum noſtrum Regem, ejus Filios, Regnum, Dominia, Terras, & Subditos, nequiter Machinatis, obſtando reſiſtere,
Ac cum ipſo Domino noſtro Rege, & ejus Filio Primogenito, Domino Edwardo Principe Wallia, cæteriſque Filiis ejuſdem Domini noſtri Regis (cum quibus nondum Alligantias contraxerunt) Regno Angliæ, futuriſque Succeſſoribus ſuis quibuſcumque in dicto Regno Angliæ, ac cum aliis Terris, Dominiis, Lociſve, ſuis Vaſſallis & Subditis, fideliter obedientibus, Amicitias, Alligantias, Adunationes, Confœderationes bonas, & puri Amoris Fœdera, contra omnes Homines qui poſſunt vivere vel mori, cujuſcumque Statûs, Conditionis, Præminentiæ, ſeu Dignitatis exiſtant, Regna, Dominia, Terras, & Provincias eorumdem (Sedis dumtaxat Apoſtolicæ & Domini noſtri Papæ Statu illibato & integro ſpecialiter reſervato) inire, contrahere, & copulare cordialiter affectantes,
Non tantum vivâ voce, quinimò Literis prædictorum, Domini Regis, & Dominæ Reginæ, Conjugis ejuſdem, exhibitis & oblatis, elegantiùs exponebant,
Inſtrumentum etiam Publicum, cujuſdam Procuratorii, dictorum Regis & Reginæ Sigillis communitum, in medium proferentes,
Poteſtatem continens, ab eiſdem Rege & Regina ipſis traditam & conceſſam, dictas Alligantias, vice & nominibus Dominorum ſuorum prædictorum, Iniendi, Contrahendi, Conſummandi, & firmitate debitâ Roborandi, cum Adjectione Articulorum, Pactorum, Conventionum, Conditionum, & Clauſularum, quæ utrilibet Parti, Regnis, Terris, Provinciis, Dominiis, & Subditis ſibi viderint expedire, prout, ex dicti Inſtrumenti Tenore, manifeſtiùs & pleniùs conſtare poterit cuilibet intuenti,
Circa præmiſſa dicti Domini noſtri Regis Propoſitum & Benivolentiam eiſdem declarari, exprimi, & impendi repetitis inſtantiis exorantes.
Dominus verò noſter Rex,
Præmiſſis omnibus & ſingulis, propoſitis per eoſdem & oblatis, viſis benigniter & pronis auribus Aſcultatis, diligenter Circumſpectis, & debitè Conſideratis, Clauſtris cordialibus, intimâ Meditatione, revolvens quàm Generoſum ſit & Regale, ſinceris Affectibus Regalibus, mero motu proprio, gratantiùs dilatatis, eos, dignis attollendo Laudum Præconiis, & Gratiarum Actionibus, recompenſare ſimiles ſeu majoreſ! quámque ſit Tutum & Indeficiens in Arduis & Adverſis, & Giorioſum in Proſperis, Reges & Principatum tenentes Alligantias, Adunationes, & puræ Dilectionis Fœdera mutuo copulare!
Per quæ Principum & Regnorum Proſperitas & Gloria, in ſublime provectæ, gratâ ſibi Tranquillitate Lætantur, Subditorum Salus & Incolumitas Procurantur, Adverſariorum Malitiæ & perverſæ Machinationes multotiens Refrænantur, & poſtremò infinitis Periculorum Jaculis, præviſis Communicatis Conſiliis & Auxiliis, nè impetuoſè ſeriant, Obviari & Præveniri, exacti temporis Diſcrimina & Experientia, efficax Rerum Magiſtra, lucidius atteſtantur,
Præhabitâ ſuper præmifſis Deliberatione providâ cum Regni ſui Prælatis & Proceribus,
Cum & de Comuni Conſilio eorumdem,
Nos prædictos, Willielmum & Thomam,
Ad Contrahendum, Ordinandum, Conſummandum, & ſufficienti Securitate Vallandum,
Vice & nomine ſuo, Regni ſui Angliæ, & Succeſſorum ſuorum in dicto Regno, Terrarum, & Dominiorum, Provinciarum, Vaſſallorum, & Subditorum fuorum quorumcumque, fideliter obedientium,
Alligantias, Amicitias, Adunationes, Confœderationes bonas, & puræ dilectionis Fœdera, cum præſcriptis, Nobili Viro Domino Johanne Fernandi Milite & Venerabili & diſcreto Viro Velaſco Dominici Cantore Eccleſiæ Bracarenſis, Procuratoribus & Nunciis prædictorum Regis & Reginæ in hac parte ſpecialiter deputatis, vice & nominibus eorumdem, Regnorum etiam Portugaliæ & Algarbii, Terrarum, Dominiorum, Vaſſallorum, & cæterorum, Subditorum quorumcumque, dicto Regi Portugaliæ fideliter obedientium,
Cum adjectione & interpoſitione Clauſularum, Articulorum, Pactorum, Conventionum, & Conditionum, quos utrique Parti, & earum Succeſſoribus, Regnis, Terris, Dominiis, Provinciis, Vaſſallis, & Subditis ſupradictis, in Reportatione Commoddi, Proſperitatis, & Honoris, futuris Temporibus quibuſcumque, viderimus expedire,
Veros & legitimos conſtituit Procuratores, Negotiorum Geſtores, & Organum Vocis ſuæ, prout in Literis Procuratoriis Patentibus, indè confectis, Magno Sigillo ſuo Regio ſigillatis (quarum Principium & Finis inferiùs deſcribuntur) plenius continetur.
Nos verò,
Volentes Mandatis Regalibus ſupradicti Domini noſtri Ligii, ex Fidelitatis debito, firmiter obedire, & ea, quæ ad noftrum in hac parte ſpectant Officium, debite Executionis effectui mancipare,
Vigore nobis in hac parte traditæ Poteftatis & ſuſcepti Officii,
Alligancias, Confœderationes, Amicitias, Adunationes, & puræ Dilectionis Fœdera, cum prædictis Ambaſſatoribus, & de expreſſo Conſenſu eorumdem, vice & nominibus quibus ſupra, ſub modis & formulis inferiùs annotatis, præhabita Deliberatione competenti, Contrahimus, ordinamus, Facimus, & Stabilimus, perpetuis temporibus, Altiſſimo concedente, inviolabiliter obſervanda,
IN PRIMIS, Ordinamus & Concordamus quòd, inter prædictum Dominum noſtrum Edwardum Regem Angliæ & Franciæ, Dominum Fernandum Regem Portugaliæ & Algarbii, & Dominam Alianoram, Reginam & Conjugem ſuam, eorum Succeſſores in Regnis prædictis Angliæ & Portugaliæ, Regna, Terras, Dominia, Provincias, Vaffallos, & Subditos quoſcumque, fideliter obedientes, erunt hinc inde Veraces, Fideles, Conſtantes, Mutuæ & Perpetuæ Amicitiæ, Adunationes, Alligantiæ, & puræ Dilectionis Fœdera, &, velut Amici Fideles & Veraces, & mutuò hinc inde Amicis Amici, & Inimicis Inimici, contra omnes Homines qui poſſunt vivere vel mori, cujuſcumque Dignitatis, Statûs, Præminentiæ, ſeu Conditionis exiſtant, eorum Terras, Regna, & Dominia, invicem ſe juvabunt, manutenebunt, & ſuſtinebunt, per Terram, & per Mare, mutuò:
Procurabunt, & pro viribus conſervabunt, Perſonalem Incolumitatem, Securitatem, Commodum, & Honorem; Jurium ſuorum, Bonorum, Rerum, & Amicorum, ubilibet exiſtentium, Indempnitatem, Salvationem, Recuperationem:
Dampnis & Injuriis, Dedecori, ſeu, ut ita loquamur, Vilenie, quæ ſciverint, vel altera Pars ſciverit, alteri Parti aliquotiens iminere, ſeu contra eandem excogitari, Proviſis Remediis, hinc inde, ſideliter occurrentes; Parti, contra quam Talia machinantur, quàm citò commodè fieri poterit, per Literas, vel per Nuncium, aut aliis modis melioribus excogitatis, integrè & plenariè Revelantes, Præmunientes, &, ſuper præmiſſis, ſalubriter Conſulentes.
ITEM, neutra Pars cum Inimicis, Æmulis, vel Perſecutoribus Partis alterius Amicitias copulabit:
Scienter, in alterius Partis Detrimentum, Dampnum, ſeu Præjudicium, aliquale eiſdem Inimicis, Æmulis, ſeu Perſecutoribus Comunicans, per ſe, vel alios, Conſilium, Auxilium, vel Favorem:
Eoſdem quoviſmodo confortans, receptans in Regno, ſeu Regnis, Terris, Dominiis, Provinciis, Lociſve ſuis; conſortari, receptari, ſuſtineri ſcienter patiens vel morari, publicè vel occultè, exquiſitis Figmentis, occaſione quibuſlibet ſeu colore:
Fugitivis, Exulatis, Forbannitis, præſentibus & futuris, quibuſcumque occaſione ſive cauſâ, a Regno, aut ab aliis Provinciis, Terris, Dominiis, ſeu Locis alterutrius eorumdem Regum, appellatione Inimicorum, Æmulorum, ſeu Perſecutorum, nullatenus ſubincluſis; quin in Regno, & quibuſcumque Terris & Locis, alteri Regi ſubjectis, hinc & inde receptari, ſuſtineri liberè valeant & foveri, niſi fortè tales Fugitivi, Exulati, & Forbanniti forent pro Crimine Læſæ Mageſtatis, ut Regis & Regni Proditores ſententialiter Condempnati, aut aliàs taliter ſuſpecti quòd per eos utriuſque Partis vel alterius earum Detrimentum, Dedecus, Injuriæ, vel Diſcordiæ procurari veriſimiliter ſormidendur, & ideò, ut Inimici & Perſecutores, deberent merito evitari; quo Caſu una Pars, per alteram requiſita, tales, ſicut prædictum eſt, ad Partem requirentem, ſi petantur, remittere, aut a ſe, Regnis, Dominiis, & Terris ſuis expellere, Forbannire, & Dimittere teneatur.
ITEM, ſi contingat Regnum alterius, Terras, Dominia, Loca, Offendi, Opprimi, vel Invadi, per Terram, vel per Mare, per Inimicos, Perſecutores, vel Æmulos, aut eoſdem Inimicos ſaltem offendere, opprimere, vel invadere molientes, machinantes, aut quomodolibet properances,
Et Pars alia, vel ejus Succeſſores, pro Auxilio ſeu Subſidio impartiendo & impendendo, in Hominibus Armorum, Sagittariis, Baliſtariis, Navibus, Galeis ad Guerram ſufficienter præparatis, aut alio genere Defenſionis quocumque (ſi tamen illud Genus, vel aliquod præmiſſorum, in Regno, a quo petitur prædictum Subſidium, habeatur vel ſuerit uſitatum) per Partem, contra quam talia machinantur, per Literas, vel per certos Nuncios, ſuerit requiſita, quorienſcumque & quandocumque dicta Pars, taliter Requiſita, Parti Requirenti,
Ad defenſionem Regni, contra quod hujuſmodi Invaſiones præparantur, aut aliarum Provinciarum, Dominiorum, vel Locorum, & Recuperationem eorumdem, per hujuſmodi Invaſiones Deperditorum, contra dictos Inimicos, Invaſores, Perſecutores, ſeu invadere vel perſequi molientes, cujuſcumque Stacus, Conditionis, Præminentiæ, Dignitatis exiſtant,
Juxta Numerum & Modum, in Præmiſſis Hominibus Armorum, Sagittariorum, Baliltariorum, Navium, Galearum ad Guerram competenter in omnibus requiſicis inſtructarum, & alterius generis Defenſionis, quem (ſalvis ſemper ordinatâ Caritate & propriâ Neceſſitate) a ſe Dimittere poterit, vel abſque gravi Præjudicio Suſtinere,
Dictum Subſidium bonâ fide præſtabit, impartietur, & mandabit,
Sumptibus, Expenſis, & Stipendiis Requirentis,
Per Quatuor Expertos Milites, aut alios idoneos, legales, & diſcretos Viros (Duos ex utraque Parte deputandos ſeu eligendos) ſubtiliter arbitrandis, ſecundum Perſonarum mittendarum & Graduum earumdem Qualitatem, Temporum Conditionem, & Forum Locorum, in quibus hujuſmodi Mittendos Virtutem ſeu Opera Bellica contigerit excercere,
Tempore infra quod, poſt Requiſitionem prædictam, hujuſmodi Subſidium debeat præparari & mandari, juxta celerem Neceſſitatem Partis Requirentis, & Poſſibilitatem convenientem Partis Requiſitæ;
Vacuatis in omnibus Fraude & malo Ingenio, Æquitatis tramite benigniter extimato,
ITEM, ad hæc omnia & ſingula ſupradicta effectualiter Adimplenda & ſideliter Conſervanda, vice & nominibus ſupradictis, Nos, Procuratores prædicti, promittimus bonâ fide, & in Animam dicti Domini noſtri Regis Angliæ, tactis Sacroſanctis Evangeliis, juramus quòd ipſe, Dominus noſter Rex, Alligantias, Amicitias, Adunaciones, Confœderationes, Conventiones ſupraſcriptas, & quoſcumque Articulos ſeu Clauſulas eorumdem (ſalvis ſemper præcontractis Alligantiis) in omnibus & ſingulis, pro viribus totis & ſenſibus, Tenebit, Adimplebit, & inviolabiliter Obſervabit,
Teneri, Adimpleri, & inviolabiliter faciet Obſervari,
Præmiſſa vel eorum aliquod, in toto, aut in parte, Rumpendo, Inſringendo, vel Violando, inſringi, violari, aut rumpi ſcienter procurando ſeu tolerando, cujuſvis Excuſationis prætextu vel Exceptionis, Fraudis vel Doli, Erroris, Cohercionis, Juris ſcripti, Conſuetudinis, Facti, vel Intentionis, Privilegii impetrati vel impetrandi, aut quibuſcumque machinatis Fraude, Dolo, aut Malo Ingenio, Re aut Verbo, nullis unquam temporibus contraveniet in ſuturum, aut contraveniri ſcienter quomodolibet patietur.
A seguir será publicado o extrato, em Português, do Visconde de Santarém.
Fontes:
CARVALHOSA, Manuel Francisco de Barros e Sousa de Mesquita de Macedo Leitão e (Visconde de Santarém). Quadro Elementar das Relações Politicas e Diplomáticas de Portugal com as Diversas Potencias do Mundo Desde o Principio da Monarchia Portugueza Até aos Nossos Dias. Tomo 1. Segunda edição. Páginas 232 e seguintes. Paris: J. P. Aillaud, 1842. Disponível em Internet Archive (www.archive.org).
HARDY, Sir Thomas Duffus. Syllabus (in English) of the Documents Relating to England and other Kingdoms Contained in the Collectio Known as "Rymer's Foedera". Vol I. 1066-1377. Pag. 465. London: Longmans, Green, & Co. 1869.
RYMER, Thoma. Fœdera, Conventiones, Literæ, Et cujſcunque generis Acta Publica, Inter Reges Angliæ et Alios. Terceira Edição. Haia: Joannem Neaulme, 1740. Dez volumes. Tomo III, 3ª Edição. Partes III e IV. Parte III. Páginas 8 e 9. Disponível em Internet Archive.
