Paulo Werneck
Wenceslas Hollar: Windsor Castle in 1672
Fonte: Wiki
Dom Fernando I tentou, sem sucesso, reclamar o trono de Castela. As Guerras Fernandinas foram travadas em três fases, cada qual terminando com uma derrota e um tratado de paz.
Após o falecimento de Fernando I, sem sucessores, a situação se inverteu: Castela passou a reclamar o trono português e em 14 de agosto de 1385 foi derrotada fragorosamente na batalha de Aljubarrota, apesar da sua muito superior vantagem numérica, pelo então Mestre de Aviz, filho bastardo de Dom Pedro I, com o inestimável apoio do condestável Nuno Alves Pereira e aliados ingleses.
No ano seguinte os tratados Anglo Portugueses são ratificados por dois novos tratados gêmeos, assinados na mesma data, 9 de maio de 1386, ambos em Latim. Ao que consta, continuam em vigor e serviram, por exemplo, na Segunda Guerra Mundial, para garantir o uso de uma base aérea nas ilhas dos Açores pelos Aliados, apesar da assumida neutralidade de Portugal.
Eis a transcrição do primeiro Tratado de Windsor:
Ann. D.1386. An. 9. R. 2. Ex. Autogr.Fontes:
Regis Portugalia Confæderatio.
Univerſis Chriſti Fidelibus, ad quos præſentes Literæ pervenerint, Nos, Fernandus Magiſter Ordinis Sancti Jacobi in Regnis Portugaliæ & Algarbii, & Laurentius Johannes Fogata Cancellarius Portugaliæ, Milites, Sereniſſimi Principis & Domini Domini Johannis, Dei gratiâ, Portugaliæ & Algarbii Regis, Domini noſtri illuſtriſſimi, Ambaſſatores, Procuratores, & Commiſſarii ad inſraſcripta ſpecialiter deputati, Salutem in omnium Salvatore.
Illud pium Propoſitum rectè Regnantium, illaque finalis intentio juſtè Principantium eſſet debet, Bonum commune Subditorum privatis præferre Commodis, talibuſque Subjectam eis Rempublicam munire Præſidiis, per quæ, excluſis cæcis inquietationum Turbinibus, exterminatiſque Adverſantium Incurſibus, Plebs ſidelis, quæ talibus gubernatur auctoribus, nedum augeatur proſperis, ſet ſub optatæ Quietis & Pacis amænitate conſervetur continuè in Adverſis, quod reverà tunc aptiùs procurari ſperatur cum Chriſtianiſſimi Reges & Principes, in vera Unitate & obedientia Sacroſanctæ Romanæ Eccleſiæ perſiſtentes, in unam mentis conſonantiam conveniunt, & invicem indiſiolubilis Amoris Fœdere copulantur:
Hoc ſiquidem, Sereniſſimus Princeps & Dominus noſter metuendiſſimus ſupradictus, in proſundæ conſiderationis ſuæ revolvens examine, nobis Tractandi, & Firmandi, nomine ſuo, Ligas, Amicitias, & Conſœderationes, reales & perpetuas, cum, Nobilibus & diſcretis Viris, Dominis, Richardo Abberbury, Johanne Clavowe, Militibus, & Magiſtro Richardo Rouhale Legum Doctore, Procuratoribus & Commiſſariis, Illuſtriſſimi Principis & Domini, Domini Richardi, Dei gratiâ, Regis Angliæ & Franciæ, per Literas ſuas Patentes, ſub Sigillo Plumbeo (quarum Tenor inferius deſcribitur) Poteſtatem commiſit & attribuit;
In cujus vigore, cum Procuratoribus & Commiſſariis Domini Regis Angliæ & Franciæ ſupradictis, à præſato Domino ſuo ad infraſcripta facienda Poteſtatem ſeu Procurationem, ſub Magni Sigilli ſui Teſtimonio, ex parte Domini ſui, exhibentibus (cujus etiam Tenor inferiùs deſcribitur) Ligas, Amicitias, Conſœderationes, ſeu Uniones reales, ſirmas, & perpetuas Tractavimus, &, poſt varias Diætas, Concordavimus ſub hac ſorma,
IMPRIMIS, namque Tractatum eſt & ſinaliter Concordatum quòd, propter bonum Publicum & Quietem Regum & Subditorum utriuſque Regni, ſint & inviolabiliter ac perpetuò permaneant inter Reges modernos ſupradictos, eorumque Hæredes & Succeſſores, ac Subditos utriuſque Regni, Ligæ, Amicitiæ, Confœderationes, & Uniones ſirmæ, perpetuæ, & reales; nedum pro Ipſis & eorum Hæredibus & Succeſſoribus, ſet pro Regnis, Terris, Dominiis, & Patriis, eorumque Subditis, Vaſſallis, Alligatis, & Amicis quibuſcumque; adeò quòd Alter eorum teneatur alteri Succurſum facere & Adjutorium impendere contra omnes Homines qui poſſunt vivere & mori, qui Pacem alterius lædere ſeu Statum depravare quomodolibet molirentur, Domino noſtro Summo Pontiſice Urbano moderno, Suiſque Succeſſoribus canonicè intrantibus, Dominis, Wenzeſlao, Dei gratiâ, Rege Romanorum & Bohemiæ, & Johanne, eadem gratiâ, Rege Caſtellæ e Legionis Duce Lancaſtriæ, Avunculo præfati illuſtriſſimi Domini Regis Angliæ, pro parte ejuſdem dumtaxat Exceptis.
ITEM, Tractatum eſt & unanimiter Concordatum, quòd omnes & ſinguli Vaſſalli vel Subditi Regnorum, Terrarum, & Dominiorum Supradictorum (etiam ſi Prælati, Duces, Comites, Barones, Milites, Clerici, Scutiferi, Mercatores, ſeu alii, cujuſcumque præeminentiæ, ſtatûs, vel conditionis extiterint) poterunt ſalvò & ſecurè, Pars (videlicet) una Alterius Regnum, Terras, & Dominia intrare, & cum ipſius Subditis mutuò converſari & mercari, ibidemque morari, & deinde ad Lares proprios reverti, vel quocunque placuerint ſe divertere, adeo liberè & paciſicè ſicuti in Propria Patria hoc liceret: Ec quòd Una Pars, in Regnis, Terris, & Dominiis Alterius, adeò amicabiliter receptetur & honeſtè tractetur in ſingulis partibus, ad quas declinare contigerit, ſicuti Gentes dictarum partium, paris ſtatûs & conditionis, tractari debeant aut ſolebant; ſolvendo Regi & aliis Dominis Partium prædictarum Cuſtumas & Deveria, in Partibus illis ſolvi hactenus conſueta, necnon cuſtodiendo Leges & Statuta Regum & Terrarum Supradictorum, ubi ſic, uc Supradictum eſt, intraverint vel eos morari contigerit.
ITEM, mutuò Concordatum eſt quòd nullo modo liceat dictis Regibus, nec alicui Subditorum, Terrarum, & Dominiorum prædictorum (cujuſcumque ſtatûs, gradûs, ſeu conditionis extiterint) dare ſeu facere quoviſmodo Conſilium, Auxilium, vel Favorem Terræ, vel Dominio ſive Nationi, quæ alteri Parti eorumdem Inimica fuerit vel Rebellis, nec inimicis hujuſmodi Naves, Galeas, ſeu quævis alia Navigia, quæ in Gravamen alterius Partis cedere poterint, quoviſmodo locare vel concedere, ſeu aliquod aliud Suffragium (cujuſcumque generis vel naturæ ſuerit) hujuſmodi Inimicis vel Rebellibus, quocunque titulo, coopertura, palliatione, vel colore, directè vel indirectè, publicè vel occultè, quoviſmodo facere, vel Succurſum Inimicis ſeu Rebellibus hujuſmodi (qui in gravamen alterius Partis cedere poſſit) impendere vel præſtare, quin potius quilibet dictorum Regum & Regnorum, Terrarum, & Dominiorum ſuorum, & Hæredum ipſorum, Inimicos & Rebelles alterius eorumdem, ut eorum Proprios & Capitales Inimicos, vitare, proſequi, & deſtruere totis viribus teneantur; &, ſiquis dictorum Subditorum contra Præmiſſa ſeu aliquod præmiſſorum aliquid attemptaſſe Convictus extiterit, abſque diffugio vel Simulatione, Puniri debebit legitimè, ad Beneplacitum & Voluntatem illius Regis, in cujus Offenſam ſic fuerit attemptatum.
ITEM, eſt Concorditer Ordinatum, quòd, ſi, futuris temporibus, Una pars Regum prædictorum Hæredumve ſuorum indigeat alterius Supportatione vel Succurſu, & pro habendo hujuſmodi Auxilio Partem Alteram legitimè requiſiverit, quod Pars Requiſita hujuſmodi Auxilium ſeu Succurſum Parti Requirenti, ſic & quatenus, propter occurrentia Sibi, Regnis, Terris, Dominiis, & Subditis ſuis pericula, hoc ſacere poterit (ceſſante dolo, ſraude, ſeu fictione quibuſcumque) ſacere teneatur: Et ad hoc faciendum, ut præmittitur, per præſentes Ligas firmiter obligetur; Requirentis tamen rationalibus Sumptibus & Expenſis, prout inter dictos Reges, vel eorum Deputatos ſeu Concilia, poterit concordari; Proviſo ſemper quòd Requiſitio Auxilii ſeu Succurſûs hujuſmodi fiat per ſex Menſes, antequam Executioni demandari debebit.
INSUPER, Ordinatum eſt quòd Omnia Bona, mobilia & ſe moventia (cujuſcumque generis extiterint ſeu ſpeciei) quæ per Gentes alicujus Regum prædictorum, Hæredumve, aut Succeſſorum Suorum, in Obſequio alterius ipſorum Regum exiſtentes, ſuper Inimicos Regis, Auxilium vel Succurſum Requirentis, adquiri contigerit & lucrari, ſunt ipſius Regis & Gentium ſuarum inconcuſsè qui Succurſum fecerit vel Auxilium, ad diſponendum de eiſdem ſecundùm conſuetudinem in Regno ſuo uſitatam; Proviſo ſemper quòd, ſi per Mare hujuſmodi Bona hoſtiliter capiantur, Tertia Pars eorumdem erit illius Regis, qui Sumptus & Expenſas principaliter fecerit in hac parte ad nocendum & reſiſtendum Inimicis prædictis; ſi autem aliquos Duces Bellorum vel Conflictuum, ſeu magnos Capitaneos, ſuper Mare vel Terram de Inimicis hujuſmodi capi contigerit, ſtatim, ſine contradictione quacumque, ipſi Regi, qui in præmiſſis Sumptus præſtiterit, & Expenſas fecerit Principales, pro dicta Armata facienda, liberentur, & illius ſint; Salvâ tamen Remuneratione ſive Regardo competenti, per illum Regem ſaciendo Illi vel Illis, qui dictos Duces vel Capitaneos hujuſmodi ceperint, prout poterunt inter Se ſeu per ſuos Deputatos racionabiliter convenire.
Bona ver\ immobilia (putà Terræ, Villæ, Caſtra, & Similia) ſi, per Gentes Unius dictorum Regum, Hæredum, vel Succeſſorum Suorum, ſuper Inimicos alterius illorum Invaſa fuerint & Optenta, ad quæ de Jure Alteri ipſorum Regum, Hæredum, vel Succeſſorum ſuorum jus competierit in hac parte, & ad ea aliàs Jus habuerit, ubicumque fuerint Bona illa, & in quibus Regnis vel Dominiis, eidem Regi Angliæ vel Portugaliæ (cui illorum, in illis Partibus, Jure hæreditario, vel aliâ viâ Juris legitimâ daretur Actio, & Jus haberet aliàs proſequendi) protinus liberentur abſque contradictione vel difficultate quacumque.
ITEM, Concordatum eſt quòd, ſi aliquis Partium prædictarum aliquid Scire, explorare, ſeu ſentire poterit, quod aliquod Dampnum, Vituperium, ſeu Gravamen contra Partem alteram Ordinatum, Tractatum, vel Ymaginatum extiterit, per Terram, vel per Mare, publicè vel occultè, quòd hoc toto poſſe ſuo impediet, ſicuti Dampnum & Vituperium Partis ſuæ Propriæ impediri optaret, procurabitque & faciet Factum hujuſmodi, cum debitis Circumſtantiis, Parti Alteri, contra quam ſic Ymaginatum extiterit, cum quacumque poſſibilitate perferri, dolo, fraude, & fictitione ceſſantibus quibuſcumque.
ITEM, Concordatum eſt quòd nullæ Treugæ ſeu Guerrarum Sufferentiæ, per Terram, vel per Mare, per alterum Regum prædictorum, Hæredumve ſuorum, de cætero capiantur, niſi alter Rex, Regna, Terræ, & Dominia ſua, ejuſque Subditi comprehendantur in eiſdem; ut eorum Beneficio uti & gaudere valeant, ſi eis expediens videatur.
ITEM, ſi, temporibus futuris, contigerit (quod abſit) quòd Aliquid contra præſentes Alligantias, per Subditos alterius Regum prædictorum, Hæredumve ſuorum contra alium, per aliquas Incurſiones, Invaſiones, Caſtrorum, Villarum, ſeu Fortalitiorum Captiones, Deprædationes, Derobbationes Perſonarum, ſeu Rerum Captiones aut Detentiones, vel quovis alio modo attemptatum fuerit ſeu quomodolibet injuriatum, quòd Rex ille, cujus Subditi taliter attemptaverint & injuriati ſuerint, & Hæredes ſui pro tempore exiſtentes, teneantur, & quilibet eorum tempore ſuo teneatur, Reparare, Reformare, Emendare, & ad Statum debitum Attemptata hujuſmodi Reducere, ac Delinquentes hujuſmodi debitè Corrigere & Punire ad Voluntatem & Diſcretionem illius Regis, cui ſic Injuriatum fuerit, cum omni celeritate qua citiùs fieri poterit, & ad minus infra ſex Menſes poſtquam ſuper Reformatione & Punitione hujuſmodi fiendis fuerrint debitè requiſiti, vel eorum aliquis indè fuerit requiſitus, fraude, dolo, dilatione, & malitiâ ceſſantibus quibuſcumque: Proviſo ſemper quòd præſentes Alligantiæ pro tanto non ſentiantur ſeu habeantur in aliquo Fractæ, Diſſolutæ, ſeu Irritæ, ſet ſemper in ſuo Robore remaneant & virtute.
Et ulterius, pro conſervatione dictarum Alligantiarum ſortius, ordinatum exiſtit quòd, pro nullo Articulo ſupraſcripto, neque pro omnibus ſimul junctis, etiam ſi Mors vel Mutilatio perſonarum ex eiſdem ſuiſſet (quod abſit) ſubſecuta, neque pro quacumque alia Violentia quæ fieri ſeu præmachinari poterit, cujuſcunque foret qualitatis vel conditionis, præſentes Alligantiæ Diſſolvi poterunt ſeu Infringi; quinimmo ſemper Attemptata, ut præmittitur, Reformari debebunt, præſentibus Ligis in ſuis Firmitate & Robore nichilominus continuè duraturis.
Set, ſi contigerit, futuris Temporibus (quod abſit) quòd unus præmiſſorum Regum, Hæredumve ſuorum, pro tempore exiſtentium, per Se, Subditos ſuos, vel alios de eorumdem Regum Mandato, Voluntate, Approbationéve, & Conſenſu, vellent ſeu vellet contra formam & eſſectum Alligantiarum & Amicitiarum prœdictarum contra Alterum de facto malignari, faciendo fieri vel per Se vel Suos, aut fieri permittendo ſeu procurando, parti Alteri Apertam Guerram, per Terram vel per Mare, vel aliàs præfatam Partem Alteram Dampnificando vel moleſtando, quovis quæſito titulo vel colore, Ordinatum eſt & unanimiter Concordatum quòd Pars illa, quæ Exceſſum, & Injuriam, ſeu Violentiam hujuſmodi commiſerit, perdat Beneficium Ligarum præſentium ad Partis Alterius, contra quam ſic attemptatum fuerit, Voluntatem; Et quòd ipſa Pars Injuriata præfatas Alligantias, in præjudicium alterius, ſi hoc voluerit, infringendi, vel aliàs (ipſis Ligis, in favorem præfatæ Partis Injuriatæ, in ſuo Robore permanentibus) ad Reformationem Attemptatorum, per quaſcumque vias ſibi magis expediens videbitur, procedendi, abſque aliqua nota Perjurii, Infamiæ, ſeu cujuſcumque alterius Pœnæ ſeu Culpæ, liberam habeat optionem.
ITEM, Ordinatum eſt quòd omnes Hæredes & Succeſſores Regum prædictorum, Singuli ſuis Temporibus ſucceſſivis, infra Annum, a die Coronationis ſuæ continuè computandum, teneantur, & quilibet eorum pro tempore ſuo teneatur, præſentes Alligantias, ſolempniter & publicè, in perſonarum Nobilium & autenticarum præſentiâ, Jurare, ipſaſque Renovare, Ratificare, Confirmare ſub Teſtimonio publico & Sigillis majoribus eorumdem; ſuper quibus, ſic Juratis, Renovatis, Approbatis, & Confirmatis, teneantur Litteras ſeu Documenta publica conficere, & ipſas Litteras, Sigillo ſuo Majori, ut præmittitur, communitas, Parti Alteri, citiùs quo commodè fieri poterit, cum Perſona ſecura & fide digna tranſmittere ſeu deſtinare, fraude, dolo, malitiâ, ſeu negligentiâ ceſſantibus quibuſcumque.
ITEM, Ordinatum eſt quòd præſentes Ligæ, poſtquam Concordatæ, Scriptæ, & Sigillatæ fuerint, nedùm per nos Commiſſarios & Procuratores Supradictos, in Animabus Dominorum noſtrorum prædictorum, ſet per præfatos Dominos Reges Principales ſolempniter jurentur, priuſquam Parcibus liberentur.
RYMER, Thoma. Fœdera, Conventiones, Literæ, Et cujſcunque generis Acta Publica, Inter Reges Angliæ et Alios. Terceira Edição. Haia: Joannem Neaulme, 1740. Dez volumes. Tomo III, 3ª Edição. Partes III e IV. Parte III. Páginas 200 e 201. Disponível em Internet Archive.
WIKYPEDIA. Diversas páginas para os dados contextuais.
